ఆది పర్వము- పంచమాశ్వాసము-5
వ్యుషితాశ్వుండను రాజు వృత్తాంతము
తే.
భర్త చేత నియోగింపఁ బడక సతికి, నెద్దియును జేయఁ గాఁ దగ దెద్ది యైన
భర్త చేత నియోగింపఁబడినదాని, జేయకునికి దోషంబని చెప్పె మనువు. 88

భర్త చేత నియోగింపబడకుండా భార్యకు ఏదీ చేయగా తగదట. అలాగే భర్త నియోగించిన పనిని ఆచరించకుండా వుండటం దోషమని మను వచనం. ఈమాటలు పాండురాజు కుంతితో అంటాడు. సందర్భం ఏంటంటే---

భార్యను కలిసిన వెంటనే మరణం సంభవిస్తుందన్న శాపం కలిగిన తరువాత పాండురాజు శతశృంగ పర్వతం మీద తపోవృత్తిలో ఉంటాడు( భార్యలతో కలసి). ఒకసారి కొంతమంది మునులు ఆ మార్గం గుండా స్వర్గలోకానికి వస్తూ పోతూ ఉండటం గమనించి తాను కూడా స్వర్గానికి వెళ్దామని ప్రయత్నించి అనపత్యులైన వారికి స్వర్గ ప్రవేశార్హత లేదని తెలుసుకుని దుఃఖిస్తుండగా ఆ మునులు దివ్యదృష్టితో నెఱింగిన వారై అతనితో నీకు ధర్మానిలశక్రాశ్వినిల వరం వలన సంతానం కలుగుతుందని చెప్పి సంతానార్థం ప్రయత్నించమని చెప్తారు.

అప్పుడు పాండురాజు కుంతీ దేవితో ధర్మ పద్ధతిలో సంతానం పొందే మార్గాన్ని అనుసరించమంటాడు. తమ యందు సంతానం కలిగే అవకాశం కలదని చెప్తూ కుంతి పాండురాజుకు వ్యుషితాశ్వుం డనే రాజు కథను చెప్తుంది.
చ.
అతుల బలప్రతాప మహిమాధికుఁ డై వ్యుషితాశ్వుఁ డన్మ హీ
పతి నయధర్మ తత్పరుఁడు పౌరవవంశజుఁ డశ్వమేధముల్
శత మొనరించుచుండి భుజశక్తి జయించె మహీశులం బ్రవ
ర్ధిత యశుఁ డై ప్రతీచ్యుల నుదీచ్యులఁ బ్రాచ్యుల దాక్షిణాత్యులన్. 78

నూరు అశ్వమేధాల్ని చేసి అందరు రాజులనూ జయించాడట ఆ వ్యుషితాశ్వుడు.(ప్రతీచ్యుల నుదీచ్యులఁ బ్రాచ్యుల దాక్షిణాత్యులన్.)
వ.
అట్టి వ్యుషితాశ్వుండు కాక్షీవతి యైన భద్ర యను తన భార్యయందు ననవరత కామాశక్తిం జేసి యక్ష్మరుజాక్రాంతుండయి యస్తమించిన నది పుత్త్రాలాభదుఃఖిత యయి పతివియోగంబు సహింపనోపక .80

(అనవరత కామాశక్తి క్రీడిస్తే పురుషులకు క్షయరోగము కలుగుతుందట, కాని స్త్రీలకు అటువంటి రోగాలేమీ కలగవా అని నాకో సందేహం.)
తే.
పతియు లేక జీవించు నయ్యతివ కయిన, జీవనము కంటె దానికిఁ జావ లగ్గు
కాన నీతోన చనుదెంతుఁ గాని నిన్నుఁ, బాసి యిం దుండఁగానోపవాసవాభ. 81

భర్త లేని బ్రతుకు నేను బ్రతకలేను. దాని కంటె చావు మేలు. అదుచేత నేను కూడా నీతో చచ్చిపోతాను.
వ.
కాదేని నాకుఁ బుణ్యమూ( ర్తిప్రతిమూ)ర్తు లైన పుత్త్రులం బ్రసాదింపు మని ధర్భాస్తరణశాయిని యై యాశవంబుఁ గౌగిలించుకొని విలాపించు చన్న దానికి వానిశరీరమునుండి యొక్క దివ్యవాణి యి ట్లనియె. 82

క.
విదితముగ నీకు వర మి, చ్చెద నోడకు లెమ్ము గుణవశీకృతభువనుల్
సదమలచరిత్రు లాత్మజు, లుదయింతురు వగవ కుండు ముదితేందుముఖీ. 83

నీకు సంతానం కలుగుతుంది , అలా వరం ఇస్తాను లెమ్ము అని వినిపిస్తుంది. ఇంకా
వ.
ఋతుమతి వయిన యష్టమ దివసంబున నేనిం జతుర్దశ దివసంబున నేని (ఇప్పుడు సైంటిఫిక్ గా సంతానాన్ని పొందటానికి కలియవలసిన రోజులు కూడా అవే నంటారు కదా) శుచివై శయనంబున నుండి నన్నుఁ దలంపు మనిన నదియుం దద్వచనానురూపంబు సేసి మువ్వురు సాల్వులను, నల్వురు మద్రులునుగా నేడ్వురు గొడుకులం బడసె నది గావున నీవు మాయందు దైవానుగ్రహంబున నపత్యంబు వడయుమనినం గుంతి జూచి పాండురాజు ధర్మ్యం బయిన యొక్క పురాణకథఁ జెప్పెదఁ దొల్లి స్త్రీలు పురుషులచేత ననావృత లయి స్వతంత్ర వృత్తి నఖిలప్రాణిసాధారణం బైన ధర్మంబునం ప్రవర్తిల్లు చున్న నుద్దాలకుం డను నొక్క మహామునిభార్య నతిసాధ్వి నధికతపోనిధి యైన శ్వేతకేతు తల్లి ఋతుమతి యైన దానినొక్క విప్రుం డతిథి యై వచ్చి పుత్రార్థంబు గామించిన శ్వేతకేతుం డలిగి యిది ధర్మవిరుద్ధం బని యాక్రోశించి దాని సహింపక. 84
సీ.
ఇది యాదిగా సతు లెన్నండుఁ బరపురుషార్థినుల్ గాఁ జన దన్యపురుష
సంగమంబునఁ జేసి సకలపాతకములు నగుఁ బరిగ్రహభూత లయిన సతుల
కిట్టిద మర్యాద యిమ్మనుష్యుల కెల్లఁ జేసితి లోక ప్రసిద్ధి గాఁగ
నని ధర్మ్య మైన మర్యాద మానవులకుఁ దద్దయు హితముగా ధర్మమూర్తి
ఆ.
యబ్జభవసమానుఁ డగు శ్వేతకేతుండు, నిలిపె నదియు ధారుణీజనంబు
నందు లోకపూజ్యమై ప్రవర్తిల్లుచు, నుండె శిష్ట సంప్రయుక్తిఁ జేసి. 85

అదిగో అప్పటినుండి సతులను పరపురుషులు కోరగూడదనిన్నీ అలా చేస్తే సకల పాపములు కలుగుతాయనిన్ని శ్వేతకేతుని చే చేయబడ్డ కట్టుబాటు. అంటే అంతకు ముందు ఇటువంటి కట్టుబాటు లేదన్నమాట. అందరూ అందరితో గడపవచ్చన్నమాట. ఇటువంటి మర్యాదలు ఎన్నో ఎన్నెన్నో భారతం నిండా ఇది మొదలుగా అని చెప్పబడతాయి. వీనినిబట్టి మానవలోకంలో ఆచారవ్యవహారాలు ఎప్పటినుండి ఎప్పటికి ఎలా మార్పు చెందుతూ వచ్చాయో తెలుస్తుందన్నమాట.
వ.
మఱియుఁ దిర్యగ్యోనులయందును నుత్తరకురుదేశంబులయందును మొదలింటి ధర్మంబ యిప్పుడుం బ్రవర్తిల్లుచుండు నట్లు శ్వేతకేతుఁడు సేసిన ధర్మస్థితి కారణంబున నాటంగోలె. 86

కాని ఈ మర్యాదకో మినహాయింపు ఉంది. ఇది పశుపక్ష్యాదులయందు ఉత్తరకురుదేశాల్లోనూ చెల్లదట. అక్కడ మాత్రం పాత విధానమే ఈనాటికి నడుస్తుందట. ఉత్తరకురుభూములంటే ఏ యే దేశాలో తెలుసుకోవాలి.
క.
పురుషులచే ధర్మస్థితిఁ , బరిగ్రహింపంగఁ బడిన భార్యలకు నిరం
తరము నిజపురుషభక్తియుఁ, బరపురుష విసర్జనంబుఁ బరిచిత మయ్యెన్. 87.
తే.
భర్త చేత నియోగింపఁ బడక సతికి, నెద్దియును జేయఁ గాఁ దగ దెద్ది యైన
భర్త చేత నియోగింపఁబడినదాని, జేయకునికి దోషంబని చెప్పె మనువు. 88

భర్త చేత నియోగింపబడకుండా భార్యకు ఏదీ చేయగా తగదట. అలాగే భర్త నియోగించిన పనిని ఆచరించకుండా వుండటం దోషమని మను వచనం. ఈమాటలు కుంతి పాండురాజు తో అంటుంది.
వ.
పతి నియోగించిన దానిం జేయనినాఁడు భార్యకుం బాతకం బని యెఱింగికాదె తొల్లి సౌదాసుం డైన కల్మషపాదుం డనురాజర్షి చేత నియుక్తయై వానిభార్య మదయంతి యనునది వసిష్టు వలన నశ్మకుం డను పుత్త్రుం బడసె నస్మజ్జన్మంబు నట్టిద మహాముని యయిన కృష్ణద్వైపైయనువలనఁ గురుకులవృద్ధిపొంటె నేముద్భవిల్లితిమి కావున నీ విన్ని కారణంబులు విచారించి నానియోగంబు సేయుము. 89
చ.
అలయక ధర్మ శాస్త్రములయందుఁ బురాణములందు జెప్పె ను
త్పలదళనేత్ర విందుమ యపత్యము మే లని కావునన్ యశో
నిలయులఁ బుత్త్రులం బడయు నీ కొనరించెద సంగతాంగుళీ
దళవిలసన్మదీయకరతామరసద్వయయోజితాంజలిన్. 90
సంగతాంగుళీదళవిలసన్మదీయకరతామరసద్వయయోజితాంజలిన్=చేర్చిన వ్రేళ్ళనెడి రేకులచేఁ బ్రకాశించు నా చేతులనెడి తామరలతతోఁ గూర్చబడిన దోసిలిని
అంతలా ప్రాధేయపడితే ఏ భార్యమాత్రం కరగకుండా వుండగలదు.